DE ONTDEKKING

Als je goed om
je heen kijkt
zie je dat alles
gekleurd is

K. Schippers

-----------------------------------------------------------------------

 

Algemene belangrijke kenmerken

 

Gelaagdheid

Gelaagdheid wil zeggen het op meerdere manieren kunnen lezen, begrijpen en interpreteren van een tekst. In poëzie speelt dit een belangrijke rol. Toch zijn vele gedichten niet tot nauwelijks gelaagd. En ook in andere vormen van literatuur is gelaagdheid uiteraard van belang.

Woordkeuze

Bij het schrijven hecht de dichter meestal veel belang aan een zorgvuldige woordkeuze, waarbij het woord niet alleen omwille van de betekenis wordt gekozen, maar ook omwille van zijn connotaties (associatieve kracht, klank- en gevoelswaarde enz.) De wijze waarop iets wordt gezegd wordt in poëzie drager van betekenis. Zoals in elke vorm van literatuur is stijl van groot belang in de poëzie.

Voordrachtswaarde

Poëzie bestond al voordat veel mensen konden schrijven en hielp om teksten te onthouden en mondeling over te dragen. Veel traditioneel theater werd daarom in dichtvorm geschreven, zoals bij Vondel. De traditie van voordrachtskunst is in veel modernere poëzie nog herkenbaar, ondanks het loslaten van vaste vormregels. Veel meer dan andere literatuur nodigt ze daarom uit om blijvende indruk te maken en letterlijk onthouden te worden langs de weg van voordracht.

Sublimatie

Dichters hebben meestal tot doel de hoofdgedachte of hoofdgedachten (als die er tenminste is/zijn) van een gedicht zo kernachtig mogelijk neer te zetten, terwijl prozaschrijvers hun hoofdgedachte eerder in detail uitwerken, met argumentaties of verhalende elementen. Dit laatste komt weliswaar ook voor in gedichten met een episch karakter, zoals kronieken, maar deze zijn gemakkelijk als gedicht te herkennen door rijm en metrum. Zodra deze in een verhalende of beschouwende tekst ontbreken, is er weinig reden om nog van poëzie te spreken.

Poëtica

De theorie over het schrijven van poëzie wordt poëtica genoemd.

Iedere dichter heeft zijn eigen poëtica. Schrijver en criticus Simon Vestdijk bijvoorbeeld somt in De glanzende kiemcel (1941/43) op wat poëzie volgens hem van proza onderscheidt:

• een grotere concentratie in de zinsbouw
• een grotere rijkdom van schijnbaar overbodige beelden
• herhaling van bepaalde woorden
• een andere rangschikking van de woorden dan in het proza gebruikelijk is
• het optreden van vergelijkingen, die letterlijk genomen onjuist zijn, maar tot de levendigheid van de impressie bijdragen
• de klank van het vers, waaronder tevens het rijm en in zekere zin ook het metrum valt

De analyse van gedichten

Bij de analyse van gedichten gaan we uit van de volgende driedeling:

1:  parafrase: een korte samenvatting van het gedicht in je eigen

woorden

2: vers leer: het herkennen, benoemen en het op waarde

schatten van stijlelementen en beeldspraak

3: interpretatie: Het geven van een interpretatie van het gedicht

(wat wil de dichter eigenlijk zeggen), waarbij ook

relevante stijlelementen en beeldspraak hun plek

moeten krijgen

De zeer oude zingt

• er is niet meer bij weinig
• noch is er minder
• nog is onzeker wat er was
• wat wordt wordt willoos
• eerst als het is is het ernst
• het herinnert zich heilloos
• en blijft ijlings
•  
• alles van waarde is weerloos
• wordt van aanraakbaarheid rijk
• en aan alles gelijk
•  
• als het hart van de tijd
• als het hart van de tijd
• lucebert

INGRID JONKER

'The child' voorgedragen door NELSON MANDELA

Ingrid Jonker (1933-1965) was een van de meest invloedrijke Zuid-Afrikaanse dichters van haar generatie. Vaak wordt ze vanwege haar grote talent, haar schoonheid en eeuwige hunkering naar liefde vergeleken met Virginia Woolf, Sylvia Plath en Marylin Monroe.

Tijdens haar korte leven was ze al een zeer gewaardeerd schrijfster, maar pas nadat Nelson Mandela haar beroemde gedicht ‘Het Kind’ voordroeg, tijdens de opening van het parlement in 1994, krijgt Ingrid de waardering van het grote publiek die ze verdient. Mandela noemt haar zowel een Afrikaner als een Afrikaan en Ingrid groeit uit tot een waar icoon. Haar werk wordt tot op de dag van vandaag door miljoenen Zuid-Afrikaners gelezen en op scholen onderwezen.

INGRID JONKER het zelfde gedicht in het Zuid Afrikaans

Let op de indrukwekkende schoonheid van de taal

Emily Dickinson

Dickinson werd geboren in een welgestelde familie in het Amerikaanse Amherst, Massachusetts. Dickinson bleef ongehuwd en zou het grootste gedeelte van haar leven binnen de muren van het familiehuis doorbrengen. Jarenlang is aangenomen dat deze keuze voortvloeide uit xenofobie, maar uit recent onderzoek van haar correspondentie blijkt dat dit kluizenaarschap uit vrije wil was gekozen, zodat ze dichter bij haar eigen kern kon komen. Dit spreekt uit haar gedichten, die kleine, in onderwerpskeuze haast haiku-achtige observaties van het dagelijks leven zijn, alsmede korte observaties van haar eigen bewustzijn, geschreven in een stream of consciousness-achtige wijze

Hendrik de Vries

Het kleine meisje had groot verdriet:
Ze zocht haar moeder en vond haar niet.

De wereld wit en de hemel grauw;
Toen zag ze rook uit een verre schouw.

Ze kwam aan een huis waar doden zaten
Rondom een tafel, alsof zij aten.

Onder de schoorsteen klonk luid gesis.
Daar hing een pot vol kokende vis.

Ze nam de vis en verborg de graten.
De wind huilde door de venstergaten.

Hendrik de Vries (1896-1989)